Anonim Şirket Nedir? Nasıl Kurulur?

Anonim şirket, bir veya daha fazla kişinin ekonomik bir amaç doğrultusunda, bir veya daha fazla faaliyet konusunu gerçekleştirmek üzere kurulur. Anonim şirketlerin yazılı bir sözleşmeyle kurulması şarttır. Bu yazılı sözleşmede esas sermayesinin belirlenmiş ve paylara bölünmüş olması gerekir. Anonim şirketler borçlarından yalnızca malvarlığıyla sorumlu olur. Anonim şirketler tüzel kişiliğe sahiptir.

Bir anonim şirket kurmak için öncelikle bir faaliyet konusu belirlemelisiniz. Faaliyet konusu her türlü ekonomik amaç olabilir. Tek sınırlaması, kanuna aykırı olmaması.

Söylediğimiz gibi, anonim şirketin kuruluşunda belirli bir sermaye olması gerekir. Bu, aslında ortaklar tarafından şirkete getirilmesi taahhüt edilen para olarak düşünülebilir. Belirli sermaye, sözleşmede tam olarak yazılı şekilde yer almalıdır. Örneğin sermaye için bir aralık verilemez, bu belirliliği sağlamaz. Sermaye olarak nakit para dışında, bir hakkınızı veya sahibi olduğunuz bir varlığı şirkete getirebilir misiniz? Elbette! Eğer sahibi olduğunuz bir varlığı şirkete sermaye olarak getirmek isterseniz, bunun değeri bilirkişilerce belirlenir ve sermayeye bu oranda katkı yapmış olursunuz. Ancak nakde çevrilemeyecek olan herhangi bir şey, örneğin emek, şirkete sermaye olarak getirilemez.

Peki bir anonim şirket kurmak için belirli sermayenin miktarı ne kadar olmalıdır? Bu, Türk Ticaret Kanun’da düzenlenmiştir. Eğer özel bir kanunla aksi öngörülmemişse, anonim şirketin esas sermayesi 50.000 TL’nin altında olamaz. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerin başlangıç sermayesi ise en az 100.000 TL olmalı.

Sermayeyi belirledik, peki “sermayenin paylara bölünmüş olması” ne demektir? Bu aslında sermayenin hisselere bölünmüş olmasını ifade eder. Kanun’a göre sermaye, itibari değeri en az bir kuruş olan paylara, yani hisselere bölünebilir.

Anonim şirketler borçlarından şirketin malvarlığıyla sorumlu olur. Yani ortakların kendi malvarlıklarıyla sorumluluklarına gidilemez, onlar yalnızca taahhüt ettikleri sermaye ile sorumludur. Burada dikkat edilmesi gereken şirketin tüm malvarlığıyla sorumlu olması, sorumluluğun yalnızca esas sermaye ile sınırlı olmamasıdır.

Anonim şirketlerin zorunlu ve ihtiyari organları bulunur. Buna göre, yönetim kurulu ve genel kurul zorunlu organdır. Bunlar dışında şirket farklı organlar belirleyerek organizasyonunu sağlayabilir. Her ortak, genel kurulun doğal üyesiyken, yönetim kurulu seçimle göreve gelir. Bir ortak da yönetim kurulunda yer alabilir ancak her halükârda seçilmiş olması gerekir. Bir organ niteliğinde olmamakla beraber, anonim şirketin bağımsız ve uzman kişiler tarafından denetlenmesi gerekmektedir. Bu denetleme genel kurul adına yapılır, yani denetleyen kişi bir devlet görevlisi değildir, raporunu genel kurula sunar.

Anonim şirketeler bir ortaklı da olabilir, yüz ortaklı da olabilir. Bunun için bir sınır yoktur. Ortaklar paylarını herhangi bir onaya ihtiyaç duymadan devredebilirler. Bu sebeple de halka arz olunabilir ve payları borsada işlem görebilir. Diğer şirket türlerini de merak ediyorsanız “Şirket Türleri Nedir” başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Anonim Şirketlerde Genel Kurul

Genel kurul, anonim şirketin zorunlu organlarındandır. Pay sahipleri şirket işlerine ilişkin haklarını genel kurulda kullanırlar. Genel kurulda pay sahipleri yanında murahhas üyelerle en az bir yönetim kurulu üyesinin toplantıda bulunması zorunludur. Denetçi de toplantıda yer alır. Bununla birlikte diğer yönetim kurulu üyeleri de zorunlu olmamakla beraber katılabilir. Üyeler ve denetçiler genel kurula görüş bildirebilir. Aynı zamanda bazı durumlarda genel kurulda Gümrük ve Ticaret Bakanlığının temsilcisinin yer alması gerekebilir. Bununla ilgili düzenlemeler Bakanlık tarafından çıkarılacak bir yönetmelikle düzenlenir.

Anonim Şirket Genel Kurulun Görev ve Yetkileri

Anonim şirket genel kurulunun karar alabileceği konular Türk Ticaret Kanunu’nda düzenlenmiştir. Genel kurul yalnızca kanunda açıkça öngörülmüş hallerde karar alır. Anonim şirket tek pay sahibinden oluşuyorsa bu kişi genel kurulun tüm yetkilerine sahiptir ancak kararlarının geçerlilik kazanabilmesi için yazılı olması şarttır. Genel kurul için, Türk Ticaret Kanunu dışında sayılmış olan devredilemez görev ve yetkiler de olmakla birlikte, Türk Ticaret Kanunu’nda sayılan devredilemez yetkileri şu şekildedir:

Esas sözleşmenin değiştirilmesi.
Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları.
Kanunda öngörülen istisnalar dışında denetçinin seçimi ile görevden alınması.
Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması.
Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi.
Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı.

Genel Kurulun Toplanması

Genel kurul, süre bakımından olağan ve olağanüstü olarak toplanabilir. Genel kurulun yılda en az bir kez, hesap döneminin sona ermesinden itibaren 3 ay içinde toplanması gerekir. Bu olağan genel kuruldur. Olağanüstü genel kurul ise, gerekli görüldüğünde yıldan birden fazla toplanıldığı hallerde ortaya çıkar.

Genel kurulu toplantıya yönetim kurulu çağırır. Eğer yönetim kurulu devamlı olarak toplanamıyor, toplantı nisabının oluşmasına imkân bulunmuyor veya mevcut değilse tek bir pay sahibi de mahkemenin izniyle genel kurul çağrısını yapabilir.

Çağrı, toplantı tarihinden en az 2 hafta önce şirketin internet sitesinde ve Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde yayımlanan ilan yoluyla yapılır. Bu ilanda gündemin de yayımlanması gerekir. Sonradan bu gündeme madde eklenerek karar alınamaz.

Şartları gerçekleştiği takdirde genel kurulu çağrısız bir şekilde toplamak da mümkündür. Eğer genel kurul toplanmasına hiçbir pay sahibi itiraz etmezse ve bu pay sahipleri toplantı süresince toplantıda karlılarsa çağrısız bir şekilde genel kurul gerçekleşebilir. Çağrısız yapılan genel kurulda gündeme oy birliği ile madde eklenebilir.

Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu

Yönetim kurulu, anonim şirketin yönetici ve temsilci organı olarak görev yapar. Yönetim kurulu üyeleri esas sözleşmeyle atanabilir ya da genel kurul tarafından en fazla 3 yıllık olmak üzere sonradan seçilebilir. Tüzel kişiler de yönetim kurulu üyesi olabilir. Tüzel kişi yönetim kurulu üyesi ise bu tüzel kişi tarafından, tüzel kişiyi temsilen bir gerçek kişi belirlenir ve tescil ve ilan edilir. Şirket adına toplantılara yalnızca bu gerçek kişi katılabilir ve oy kullanabilir.

Yönetim kurulu üyelerinin şirkete karşı özen ve bağlılık yükümlülüğü vardır. Buna göre görevlerini tedbirli bir yöneticinin özeniyle yerine getirmek ve şirketin menfaatlerini dürüstlük kurallarına uyarak gözetmek yükümlülüğü altındadırlar. Sır saklama yükümlülüğü de bu bağlılık yükümlülüğünün bir görünümüdür.

Kural olarak temsil yetkisi, çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna aittir. Çift imza kuralının sözleşmede aksi öngörülebilir.

Anonim Şirket Yönetim Kurulunun Görev ve Yetkileri

Yönetim kurulu, kanun ve esas sözleşme ile genel kurulun yetkisine bırakılmış yetkiler dışında, şirketin işletme konusunun gerçekleştirilmesi için gerekli olan her çeşit iş ve işlemler hakkında karar almaya yetkilidir. Bununla birlikte devredilemez görev ve yetkileri Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülmüştür. Buna göre;

Şirketin üst düzeyde yönetimi ve bunlarla ilgili talimatların verilmesi.
Şirket yönetim teşkilatının belirlenmesi.
Muhasebe, finans denetimi ve şirketin yönetiminin gerektirdiği ölçüde, finansal planlama için gerekli düzenin kurulması.
Müdürlerin ve aynı işleve sahip kişiler ile imza yetkisini haiz bulunanların atanmaları ve görevden alınmaları.
Yönetimle görevli kişilerin, özellikle kanunlara, esas sözleşmeye, iç yönergelere ve yönetim kurulunun yazılı talimatlarına uygun hareket edip etmediklerinin üst gözetimi.
Pay, yönetim kurulu karar ve genel kurul toplantı ve müzakere defterlerinin tutulması, yıllık faaliyet raporunun ve kurumsal yönetim açıklamasının düzenlenmesi ve genel kurula sunulması, genel kurul toplantılarının hazırlanması ve genel kurul kararlarının yürütülmesi.
Borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulması.

yönetim kurulunun devredilemez görev ve yetkileridir.

Anonim Şirket Kuruluşu

Anonim şirket, bir veya daha fazla kişinin ekonomik bir amaç doğrultusunda, bir veya daha fazla faaliyet konusunu gerçekleştirmek üzere kurulur. Ortaklıkta sayı bakımından herhangi bir sınırlama yok. Baştan belirtmek gerekir ki, şirket kuruluşunuzun belirli adımlarını Merkezi Sicil Kayıt Sistemi (MERSİS) üzerinden online bir şekilde gerçekleştirmeniz mümkündür.

Şirket Esas Sözleşmesinin Hazırlanması

Anonim şirket kuruluşu için öncelikle şirketin esas sözleşmesinin hazırlanması gerekir. Esas sözleşmenin yazılı olarak yapılması şart. Kurucuların bu sözleşmeyi imzalaması gerekir. Bu imzaların noterce onaylanması veya ticaret sicili müdürü yahut yardımcısı huzurunda imzalanması gerekir. Şirketin esas sözleşmesinde olması şart olan unsurlar Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülmüştür. Buna göre;

Şirketin ticaret unvanı ve merkezinin bulunacağı yer.
Esaslı noktaları belirtilmiş ve tanımlanmış bir şekilde şirketin işletme konusu.
Şirketin sermayesi ile her payın itibarî değeri, bunların ödenmesinin şekil ve şartları.
Pay senetlerinin nama veya hamiline yazılı olacakları; belirli paylara tanınan imtiyazlar, devir sınırlamaları.
Paradan başka sermaye olarak konan haklar ve ayınlar; bunların değerleri, bunlara karşılık verilecek payların miktarı, bir işletme ve ayın devir alınması söz konusu olduğu takdirde, bunların bedeli ve şirketin kurulması için kurucular tarafından şirket hesabına satın alınan malların ve hakların bedelleriyle, şirketin kurulmasında hizmetleri görülenlere verilmesi gereken ücret, ödenek veya ödülün tutarı.
Kurucularla yönetim kurulu üyelerine ve diğer kimselere şirket kârından sağlanacak menfaatler.
Yönetim kurulu üyelerinin sayıları, bunlardan şirket adına imza koymaya yetkili olanlar.
Genel kurulların toplantıya nasıl çağrılacakları; oy hakları.
Şirket bir süre ile sınırlandırılmışsa, bu süre.
Şirkete ait ilanların nasıl yapılacağı.
Pay sahiplerinin taahhüt ettiği sermaye paylarının türleri ve miktarları.
Şirketin hesap dönemi.

unsurlarının anonim şirketin esas sözleşmesinde bulunması zorunludur.

İzne Tabi Olan Anonim Şirketler İçin İzin Alınması

Bankalar, finansal kiralama şirketleri, faktoring şirketleri, sigorta şirketleri, varlık yönetim şirketleri gibi bazı anonim şirketler Ticaret Bakanlığı iznine tabidir. Bu nedenle bu alanlarda faaliyet gösterecek olan bir anonim şirket kurmak istiyorsanız Ticaret Bakanlığı’ndan gerekli izni almalısınız.

Taahhüt Edilen Sermayenin Ödenmesi

Türk Ticaret Kanunu’na göre anonim şirketlerin esas sermayesi en az 50.000 TL olmalıdır. Ancak bu bedelin tamamının kuruluş esnasında var olması gerekmez. Nakit olarak ödenmesi taahhüt edilen payların itibari değerinin en az %25’i tescilden önce, kalanı da şirketin tescilini izleyen 24 ay içerisinde içinde ödenmeli. Bunların şirket adına açılmış bir banka hesabına yatırılması gerekir.

Sermayenin ayni sermaye olarak taahhüt edilmesi de mümkün. Ayni sermaye, şirketin kuruluşu esansında ortakların para dışında bir malvarlığı olarak koydukları sermayedir. Taahhüt edilen bu ayni sermayenin değerini taraflar değil mahkeme belirler. Bu değerlendirmeyi şirket merkezinin bulunduğu yerdeki asliye ticaret mahkemesi tarafından atanan bilirkişilerce yapılır. Ayni sermaye taahhüdü nakit sermaye gibi kısmi olarak ifa edilemeyeceği için kuruluş esnasında tam bir şekilde ifa edilmesi gerekir.

Aynı zamanda şirket sermayesinin %0,04’ünün “Rekabet Kurumu Payı” olarak ödenmesi gerekir. Bunu bankaya gitmeden diğer kuruluş işlemleriyle birlikte ticaret sicil müdürlüğünde ödeyebilirsiniz.

İmza Tasdiki

Kurucuların esas sözleşmeyi imzalamasının ardından bu imzaların gerçekten imzalayan kuruculara ait olup olmadığının belirlenmesi gerekir. Bu da imzaların tasdikini gerektirir. Tasdik işlemi için şirket merkezinin bulunduğu yerdeki ticaret sicil müdürlüğüne veya herhangi bir notere başvurulabilir.

Aynı zamanda şirketi temsile yetkili olan kişilerin de imza beyanlarının hazırlanması gerekir. Yani yetkililerin, şirketin ticaret unvanının altına attıkları imza onaylanmalıdır. Bu işlem de herhangi bir ticaret sicil müdürlüğünde yapılabilir.

Tescil ve İlan

Anonim şirket kuruluşu ve tüzel kişilik kazanarak ticari faaliyetlerine başlayabilmesi için tescil edilmesi gerekir. Bu bakımdan tescil kurucu niteliktedir. Tescil işlemlerini kurucuların kendilerinin yapabileceği gibi vekaletname ile yetkilendirdikleri bir temsilcinin de yapması mümkündür. Ayrıca anonim şirketin tutacağı ticaret defterler de ticaret sicil müdürlüğü tarafından tasdik edilmelidir.

Kuruluş işlemleri esnasında ticaret sicil müdürlüğünde ihtiyacınız olan belgeler Ticaret Bakanlığının ilgili rehberine göre şu şekildedir:

Kurucuların imzaları tasdik edilmiş esas sözleşme.
Nakdi olarak taahhüt edilen sermayenin en az yüzde yirmi beşinin bankaya yatırıldığını gösterir belge
Rekabet Kurumu payının ödendiğini gösterir ödeme belgesi
Varsa, konulan ayni sermaye ile kuruluş sırasında devralınacak işletmeler ve ayni varlıkların değerinin tespitine ilişkin mahkemece atanan bilirkişi tarafından hazırlanmış değerleme raporları
Ayni sermaye konulmuşsa, konulan ayni sermaye üzerinde herhangi bir sınırlamanın olmadığına dair ilgili sicilden alınacak yazı
Ayni sermaye konulmuşsa, ayni sermaye olarak konulan taşınmazın, fikri mülkiyet haklarının ve diğer değerlerin kayıtlı bulundukları sicillere şerh verildiğini gösteren belge
Varsa, ayni varlıkların ve işletmenin devir alınmasına ilişkin olanlar da dahil olmak üzere, kurulmakta olan şirket ile kurucular ve diğer kişilerle yapılan ve kuruluşla ilgili olan sözleşmeler
Kuruluşu Bakanlık veya diğer resmî kurumların iznine veya uygun görüşüne tabi olan şirketler için bu izin veya uygun görüş yazısı
Varsa, pay sahibi olmayan yönetim kurulu üyelerinin bu görevi kabul ettiklerine ilişkin yazılı beyanları
Yönetim kurulunda bir tüzel kişinin bulunması halinde, tüzel kişi ile birlikte tüzel kişi adına, tüzel kişi tarafından belirlenen bir gerçek kişinin adı ve soyadı ve belirlemeye ilişkin yetkili organ kararının noter onaylı örneği
Şirketi temsil ve ilzama yetkili kılınan kişilerin imza beyannameleri

Bu işlemler tamamlandıktan sonra şirket esas sözleşmesinin tamamının Türkiye Ticaret Sicili Gazetesinde ilan edilmesi gerekir. İlan kurucu nitelikte değil, açıklayıcı niteliktedir.