Boşanmanın Maddi ve Kişisel Duruma İlişkin Sonuçları

Boşanmanın maddi ve kişisel duruma ilişkin çeşitli sonuçları bulunmaktadır. Boşanma ile kişiler bekar statüsüne geçecektir. Kişilerin bunun dışında evlenme ile edindikleri kişisel durumları koruması genel kuraldır. Bu çerçevede evlenme ile ergin olan kişi, 18 yaşını tamamlamadan boşansa bile ergin kalmaya devam eder. Kişisel evlenme ile edindikleri kişisel durumu koruması genel kural olmasına rağmen boşanan kadın eş, sona eren evlilik süresince erkek eşin soyadını tek başına veya kendi soyadına eklenecek şekilde kullanmışsa kural olarak evlenmeden önceki soyadına geri dönmelidir. Bu durumun iki istisnası bulunmaktadır: İlk olarak sona eren evlilikten önce de dul olan kadın hâkimden bekarlık soyadını taşımasına izin verilmesini talep edebilir. İkinci olarak kadın eş, boşandığı kocasının soyadını kullanmakta menfaati bulunduğu ve bunun kocaya bir zarar vermeyeceğini ortaya koyarsa, istemi üzerine hâkim, kadın eşin kocasının soyadını taşımaya devam etmesine izin verir. Eski koca, koşulların değişmesi hâlinde bu iznin kaldırılmasını isteyebilir.

Boşanmanın maddi sonuçları, mal rejiminin tasfiyesi, maddi ve manevi tazminat ve nafaka ve miras hakkıdır. Mal rejiminin tasfiyesinde eşlerin bağlı olduğu rejime ilişkin hükümler uygulanır.

Maddi ve manevi tazminat istenebilmesi için karşı tarafın kusurlu olması gerekir. Boşanan eşlerden biri, ancak boşanmaya sebep olan olaylar yüzünden kişilik hakkı saldırıya uğramışsa uygun bir manevi tazminat talep edebilir. Boşanan eşlerden biri, kusursuz veya diğer taraftan daha az kusurlu ise mevcut veya beklenen menfaatleri boşanma yüzünden zedelendiği ölçüde maddi tazminat isteyebilir. Davalı eşin kusurunun boşanmaya neden olmuş olması gerekir. Maddi ve manevi tazminat boşanma davası ile talep edilebileceği gibi boşanmanın kesinleşmesinden itibaren bir yıl içinde de ayrı bir dava ile de talep edilebilir. 

Maddi – Manevi Tazminat Şeması

                            ┌───────────────────────┐

BOŞANMAYA KARAR VERİLDİ

                            └──────────────────────┘

│

                                       ▼

                            ┌────────────────────────┐

                             MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDİLDİ

                             └───────────────────────┘

                                         │

                                         ▼

              ┌───────────────────────────────────────────┐

KARŞI TARAF BOŞANMAYA NEDEN OLAN OLAYLARDA KUSURLU MU?└───────────────────────────────────────────┘

                              │ EVET

                               ▼

        ┌──────────────────────────────────────┐

        KİŞİLİK HAKKI SALDIRIYA UĞRADI MI? 

        └──────────────────────────────────────┘

                         │ EVET

                         ▼

            ┌───────────────────────────────┐

            MANEVİ TAZMİNAT TALEP EDİLEBİLİR

            └───────────────────────────────┘

MADDİ TAZMİNAT

     ┌───────────────────────┐

                            BOŞANMAYA KARAR VERİLDİ

                             └───────────────────────┘

                                         │

                                          ▼

                            ┌───────────────────────┐

                              MADDİ TAZMİNAT TALEP EDİLDİ

                             └───────────┬───────────┘

  │

                                          ▼

       ┌─────────── ──────────────────────────────┐

        TALEP EDEN EŞ KUSURSUZ VEYA DAHA AZ KUSURLU MU?  

DİĞER EŞİN KUSURU BOŞANMAYA NEDEN OLDU MU ?             

       └──────────────────────────────────────────┘

                        │ EVET

                         ▼

          ┌──────────────────────────────────────┐

          MEVCUT/BEKLENEN MENFAATLER BOŞANMA NEDENİYLE ZEDELENDİ Mİ? 

          └──────────────────────────────────────┘

                           │ EVET

                           ▼

                ┌───────────────────────────────┐

                MADDİ TAZMİNAT İSTENEBİLİR

                └───────────────────────────────┘

Boşanma sonrasında yoksulluğa düşecek taraf, kusuru daha ağır olmamak koşuluyla geçimi için diğer taraftan malî gücü oranında süresiz olarak nafaka isteyebilir. Bu şartların mevcut olması halinde diğer eş kusurlu olmasa bile nafaka yükümlüsü olabilir. Bu durumda diğer eşe ödenen nafakaya yoksulluk nafakası denmektedir. Hâkimin yoksulluk nafakasına hükmedebilmesi için talep edilmesi gerekir. Yoksulluk nafakası boşanma davası ile veya boşanmanın kesinleşmesinden sonra bir yıl içinde dava edilebilir. Boşanmadan sonra açılacak nafaka davalarında, nafaka alacaklısının yerleşim yeri mahkemesi yetkilidir.

Yoksulluk Nafakası – Şema

              ┌───────────────────────────┐

                 BOŞANMA GERÇEKLEŞMİŞ Mİ?

              └───────────────────────────┘

                        │ Evet

                             ▼

            ┌────────────────────────────┐

            TARAF YOKSULLUĞA DÜŞECEK Mİ? 

           └────────────────────────────┘

                            │ Evet

                             ▼

┌────────────────────────────────────────────┐

      YOKSULLUĞA DÜŞECEK TARAFIN KUSURU DAHA AĞIR OLMAMALI 

       └────────────────────────────────────────────┘

                            │ Evet

                          ▼

┌────────────────────────────────────────────┐

DİĞER TARAFIN MALÎ GÜCÜ VAR MI?

      └────────────────────────────────────────────┘

                             │ Evet

                             ▼

     ┌────────────────────────────────────────────┐

YOKSULLUK NAFAKASI TALEP EDİLMİŞ Mİ?

└────────────────────────────────────────────┘

                             │ Evet

                             ▼

                     ┌───────────────────────┐

                  HÂKİM NAFAKAYA HÜKMEDER 

                    └───────────────────────┘

Maddî tazminat ile yoksulluk nafakasının, koşullara göre peşin olarak ya da düzenli ödemeler (irat) şeklinde verilmesine hükmedilebilir. Ancak manevî tazminatın taksitlendirilerek irat biçiminde ödenmesine olanak yoktur.

İrat şeklinde ödenmesine karar verilen maddî tazminat veya nafaka; alacaklının yeniden evlenmesi ya da taraflardan herhangi birinin ölümü hâlinde kendiliğinden sona erer. Alacaklı kişinin evlenmeksizin fiilen evli gibi yaşaması, artık yoksulluk içinde bulunmaması veya haysiyete aykırı bir yaşam sürmesi hâlinde ise mahkeme kararıyla sona erdirilebilir.

Tarafların ekonomik koşullarının değişmesi veya hakkaniyetin gerektirdiği durumlarda söz konusu irat miktarı artırılabileceği gibi azaltılabilir. Hâkim, talep üzerine, irat biçimindeki maddî tazminat veya nafakanın ilerleyen yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik koşullarına göre ne kadar olacağına ilişkin karar verebilir.

Evlilik süresince birbirinin yasal mirasçısı olan eşler, boşandıktan sonra eş sıfatıyla birbirlerinin yasal mirasçısı olamazlar. Fakat eşler arasında akrabalık varsa örneğin kişi kuzeni ile evlenmişse, boşanma akabinde eş sıfatıyla yasal mirasçı olamayan kişi kuzen olarak miras bırakana mirasçı olabilir.

Eş sıfatıyla mirasçılık hakkının kaybedilmesi, boşanmanın kesinleşmesinden sonra söz konusu olur. Boşanma davası devam ederken, eşlerden biri vefat ederse hayatta kalan eş, ölen eşin yasal mirasçısı olur. Fakat vefat eden eşin mirasçılarından birisi açılan boşanma davasına mirasçılığın tespiti amacıyla devam eder ve diğer eşin kusuru ispatlanırsa hayatta kalan eş vefat eden eşe mirasçı olamaz. Boşanmanın kesinleşmesinin ardından eşler, boşanmadan önce yapılmış olan ölüme bağlı tasarruflarla kendilerine sağlanan hakları, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, kaybederler.