Özel Okulların Tüketici Hukuku İhlalleri

2025-2026 yılı eğitim öğretim dönemi için ilk ders zili 8 Eylül 2025’te çalacak. Bu sene MEB’e tabi olarak örgün eğitim alacak öğrencilerin bir buçuk milyona yakını özel okullara kayıtlıdır. Özellikle büyük şehirlerde özel okula giden öğrencilerin oranı %10’a yaklaşmaktadır. Büyük şehirlerdeki öğrenci yoğunluğu ve devlet okullarındaki sınıf mevcutları da dikkate alınırsa çocuklarını özel okullara yollayan velilerin Millî Eğitim Bakanlığı’nın üzerinden önemli bir yük aldıkları tespit edilmelidir.

Her ne kadar bu okulların ismi özel olsa da verilen hizmetin kamu hizmeti olduğunun ve sadece kâr amacı güdülemeyeceğinin vurgulanması gerekmektedir.  Nitekim 5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu madde 12’ye göre “Kurumlar, faaliyetlerini sadece kazanç sağlamak için düzenleyemezler. Ancak, Türk Millî Eğitiminin amaçları doğrultusunda eğitimin kalitesini yükseltmek, gelişmelerine fırsat ve imkân verecek yatırımlar ve hizmetler yapmak üzere gelir sağlayabilirler.” Hukuki düzenleme bu şekilde olmakla birlikte zincir ve butik okulların çeşitli kanuna aykırı uygulamaları benimsedikleri ve hukuka aykırı politikalarla kârlarını üst düzeye çıkarma çabası içine girdikleri belirtilmelidir.

Bunun temel nedeni denetim yapacak ve kanuna aykırı davranılmasına izin vermeyecek kurum ve kuruluşların sessizliği, örtülü iznidir.

Özel okul velilerinin haklı şikayetlerine konu olan emredici hukuk kurallarına aykırı uygulamalar şu şekilde özetlenebilir:

A. UKOME tarifesi emredici olmasına rağmen UKOME tarifesinin çok üzerinde servis ücretleri talep edilmektedir.

B. Ders kitabı için ücret talep edilemeyecek olmasına rağmen çoğu özel okulun kendi yayınlarının teminini zorunlu tutmakta ve bu yayınlardan fahiş fiyatlar talep etmektedir.

C. Zorunlu tutulamayacak kahvaltı, yemek, ikindi öğünü, kitap-kırtasiye, kıyafet, etüt, uluslararası diploma ve sertifika programı ve benzeri hizmetler zorunlu tutulmakta ve bu hizmetler karşılığında yüksek ücretler talep edilmektedir.

D. Spor, sanat ve akademik etkinlikler gibi ek hizmetlerin ücretleri de her yıl ciddi oranlarda artırmaktadır.

E.  Bazı okullarca eğitim ücretine yasal artış sınırının üzerinde zam yapılmaktadır.

Ne yazık ki özel okulların bu BİLİNEN hukuka aykırı uygulamaları herhangi bir yaptırım ile karşılaşmadığı için özel okulların bu konulardaki fiyatlandırması da giderek sömürüye dönmüştür.

Özel okulların GÖRMEZDEN GELİNEN hukuka aykırı uygulamalarının yanında Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Kurumları Yönetmeliği de velilerin en çok şikâyet ettiği konularda velileri yalnız bırakacak şekilde kaleme alınmıştır. Bu yönetmelik BAKANLIĞIN özel okul sahiplerine vatandaşından daha yakın olduğunu düşündürtmektedir.

MEB Özel Okullar Yönetmeliğinde Yapılan 5 Eylül 2025 Tarihli Değişiklikleri YETERLİ DEĞİLDİR

A. Önceki Yönetmelik düzenlemesine göre özel okul sahiplerine ara sınıflar için enflasyonun üzerinde ücret artışı yapmaya izin verilmekteyken şu anki formüle göre artışlar bir nebze sınırlanmış gözükmektedir. Yeni formüle göre devam eden sınıflarda eğitim ücreti, sözleşmede önceki sene belirlenen ücrete (Yurt içi ÜFE+bir önceki yılın Aralık ayı yıllık TÜFE)/2]x1,05) formülü ile zam yapılarak hesaplanacaktır. Bu formül geçen sene uygulansaydı artış sınırı %38.2 olacaktı. Bu oran geçen sene hesaplanan %54,8 üst sınırının altındadır.

B. Eski Yönetmelik düzenlemesine göre özel okullar anasınıfı, birinci sınıf, beşinci sınıf ve lise başlangıcı için açık bir sınıra tabi olmadan ücret belirleyebilmekteydi. Artışın fahiş olmaması aranmaktaydı. Fahiş artışın ne olduğu muğlaktı. Yeni düzenlemeye göre kademe başlangıçları için ücret bir önceki eğitim öğretim yılında aynı sınıf düzeyi için ilan ettikleri ücrete [(bir önceki yılın Aralık ayı yıllık Yurt içi ÜFE+bir önceki yılın Aralık ayı yıllık TÜFE)/2]x1,5 formülü ile zam yapılarak belirlenecektir. Değişiklik fahiş artış sınırının belirsizliğinin ortadan kalkması nedeni ile olumludur. Ama önemli olan enflasyonun üzerindeki zam oranlarına izin verilmemesidir.

C. Özel okullar HALEN yemek ücretine hiçbir sınıra tabi olmadan artış yapabilmekte, toplu yemekhane yemekleri için lüks restoran ücretleri talep edilmektedir. Yemek ücretlerindeki artışlar halihazırda eğitim ücretindeki artışın etrafından dolanmak için kullanılmaktayken YÖNETMELİK değiştirilirken yemek artışlarına HERHANGİ BİR ÜST SINIR GETİRİLMEMESİ MANİDARDIR.

GETİRİLEN SINIRLAMALAR YETERLİ DEĞİLDİR. ÖZEL OKULLARIN TÜKETİCİ HAKLARI İHLALLERİNİN DENETLENMESİ, YAPTIRIMA BAĞLANMASI GEREKMEKTEDİR.

ÖZEL OKULLARIN TÜKETİCİ HUKUKU İHLALLERİ

-Özel Okullar Raporu-

1. SERVİS ÜCRETLERİNİN UKOME ÜCRETLERİNİN ÇOK ÜZERİNDE BELİRLENMESİ

Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) tarafından belirlenen ücretler, velilerden alınabilecek servis ücretini belirleyen bir "üst sınır" niteliğindedir. Ama neredeyse tüm özel okullar (UKOME) tarafından belirlenen tarifenin üzerinde servis ücreti talep etmekte, bu durum yoğun şikayetlere neden olmasına rağmen yaptırım uygulanmadığı için bu şekilde suistimal içeren uygulamalar artarak ve yaygınlaşarak devam etmektedir.

UKOME tarifesi üzerindeki fiyatlandırmalar için velinin çeşitli hukuki hakları ve başvuru yolları bulunmaktadır. Bu tarifenin üzerinde bir ücret talep edilmesi, emredici kurallara aykırı olduğu için tarifenin üzerinde talep ve tahsil edilen ücret servis hizmeti sağlayıcı açısından sebepsiz zenginleşme teşkil etmektedir. Veli, UKOME ücret tarifesi üzerindeki servis ücretini ödemek zorunda kalsa bile iadesini on yıl içinde talep edebilir. Bunun için velinin UKOME tarifesinin üzerindeki fiyatlandırmaya itiraz etmesi ve ihtirazı kayıt koyarak ödeme yapması yerinde olacaktır. Bunun için servis hizmeti sağlayıcısına UKOME ücreti üzerinde fiyatlandırma yapılmasının hukuka aykırı olduğunun, yasal hakların saklı tutulduğunun belirtilmesi tavsiye edilir. Veli fazla ödenen servis ücretinin iadesi için miktara göre Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesine başvurmalıdır.

2. DÖNEM İÇİNDE SERVİS ÜCRETİNE ZAM TALEP EDİLMESİ

Servis hizmet sağlayıcılarının dönem içinde velilerden artan maliyetler nedeni ile ek ödeme talep edilmesi de çoğu zaman haksız şart teşkil etmektedir. Mecburen bu ek bedeli ödeyen velilerin talebin hukuka aykırı olduğunu belirtmesi ve yasal hakların saklı tutulduğu ihtirazi kaydıyla ödeme yapmasında fayda bulunmaktadır. Mecburen yapılan fazla ödemenin sonradan iadesi istenebilir. Veli fazla ödenen servis ücretinin iadesi için miktara göre Tüketici Hakem Heyeti veya Tüketici Mahkemesine başvurmalıdır.

3. DERS KİTAPLARINDAN ÜCRET TALEP EDİLMESİ

Özel okulların tabi olduğu MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI ÖZEL ÖĞRETİM KURUMLARI YÖNETMELİĞİ madde 53 fıkra 6 çerçevesinde “Okullar tarafından ders kitabı adı altında hiçbir ücret alınamaz”. Buna rağmen uygulamada öğrencilerinden eğitim materyali adıyla ders kitabı temin edilmesi için yüksek ücret talep edilmektedir. İlkokul seviyesi kitapları dahi tıp ve hukuk kitaplarından daha yüksek fiyata satılmaktadır. Bu kitapların çoğu okulların kendi yayınıdır.

Velilerin okulların alınmasını talep ettiği ders kitaplarına ödeme yapmak zorunda kalması durumunda bunun hukuka aykırı haksız bir ödeme teşkil edeceği belirtilmeli, yukarıda açıklandığı üzere ihtirazi kayıt ile ödeme yapılmalıdır.

4. ÖZEL OKULLARIN YEMEK HİZMETİ GİBİ KANUNEN İSTEĞE BAĞLI HİZMETLERİ ZORUNLU TUTMASI VE YÜKSEK ÜCRET TALEP ETMESİ

Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği madde 53 fıkra 5 çerçevesinde yemek, kahvaltı, pansiyon/yatakhane, kitap-kırtasiye, kıyafet, etüt, uluslararası diploma ve sertifika programı ve benzeri hizmetlerden ancak talep eden veliler yararlanır. Özel okullar, eğitim ücreti dışında ek hizmetleri velilere dayatamaz. Bu hizmetlerin satın alınması zorunlu tutulamaz. Buna rağmen birçok özel okulda özellikle kahvaltı, öğle yemeği ve ara öğün zorunlu tutulmakta ve bu hizmetlerden okul ücreti ile yarışan ücretler talep edilmektedir.

Bu çerçevede veliler bu hizmetlerden hiç yararlanmamayı veya sadece öğle yemeğinden yararlanmayı talep edebilirler. Bu talepleri özel okul yönetimi tarafından kabul edilmeyen veliler, kahvaltı, yemek veya ara öğün hizmeti talep etmediklerini vurgulamak kaydıyla sonradan bunlar için fazladan yaptıkları ödemenin iadesini sonradan isteyebilirler.

5. EĞİTİM ÜCRETLERİNE YASAL SINIRLAMA ÜZERİNDE ZAM YAPILMASI

Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği madde 53 fıkra 1 çerçevesinde ara sınıflar için eğitim ücreti artışı (Yurt içi ÜFE+bir önceki yılın Aralık ayı yıllık TÜFE)/2]x1,05) formülü ile sınırlandırılmıştır. Eğitim ücretine bu orandan fazla zam yapılması emredici hukuk kurallarına aykırıdır.

Özel okullar, öğrenci kayıt sözleşmelerine yönetmelik hükümlerine aykırı ve velilerin aleyhine hükümler ekleyebilmektedir. Örneğin sözleşmelerde gelecek yıl ücretlerinin, okul yönetimi tarafından belirlenen liste fiyatına göre hesaplanacağı şeklinde ifadeler eklenmesi ile, yönetmelikte belirtilen zam sınırları dolaylı şekilde aşılmaya çalışılmaktadır. Ancak, bu tür hükümler hukuken geçersizdir.

Bu oranı aşan zam oranı ile eğitim ücreti ödeyen velilerin fazla ödemenin iadesini istemesi mümkündür. Ayrıca veliler, haksız şart içeren bu tür sözleşmelere karşı Tüketici Mahkemesi’ne başvurarak iptal talep edebilirler. Velinin hukuka aykırılığı belirtmesi ve yasal haklarını saklı tutması tavsiye edilir.

6. YEMEK ÜCRETLERİNE ENFLASYONUN ÇOK ÜZERİNDE ZAM YAPILMASI

Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği madde 53 fıkra 1 Eğitim ücreti artışı bu şekilde emredici hukuk kuralı ile sınırlandırılmışken yemek ücretlerinde herhangi bir AÇIK fiyat artış sınırı getirilmediği görülmektedir. Özel okullarda yemek ücreti artışında bu şekilde açık bir artış sınırı getirilmemiş olması nedeniyle kimi okullarda yemek ücretlerine yüksek zamlar yapıldığı tespit edilmelidir. Yemek artışı, eğitim ücretindeki artış sınırının etrafından dolanmak için kullanılmaktadır.

Her ne kadar Millî Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Yönetmeliği ile yemek ücret artışına bir sınır getirilmemiş olsa da tüm sözleşmeler için geçerli olan sınırlamalar yemek ücret artışına ilişkin de bir sınır teşkil edecektir. Perakende Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanunu Ek Madde 1’e göre “Üretici, tedarikçi ve perakende işletmeler tarafından bir mal veya hizmetin satış fiyatında fahiş artış yapılamaz.” Dolayısıyla okul yemek ücretine de fahiş zam yapılamaz. Bu noktada fahiş zammın ne olduğu değerlendirilmelidir. On iki aylık ortalama TÜFE, yıllık enflasyon oranının üzerinde zam yapılması ve özellikle bir çocuğun yiyebileceği miktar düşünüldüğünde günlük yemek fiyatının toplu alım ve toplu sunumlardaki piyasadaki yemek fiyatının çok üzerine çıkıyor olması aşırılığa işaret eder. Bu durumda e-devlet üzerinden haksız fiyat artışı şikâyet bildirimi yapılabilir. Haksız Fiyat Değerlendirme Kuruluna şikâyette bulunulabilir.

VELİLERİN SAHİP OLDUĞU HUKUKİ İMKANLAR

İlk başta belirtmek gerekir ki, eğitim hakkı, en temel haklardan biridir. Anayasa hükümleri, Anayasa Mahkemesi ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları uyarınca bütün eğitim, öğrenim alanlarını kapsamaktadır. Aksi ise, eğitimin öngörülemez bir biçimde kısıtlanmasına ve eğitim hakkının ihlaline yol açacaktır.

Öğrenci ve veli, eğitim hizmetinden sözleşme süresi boyunca ve sözleşme şartları çerçevesinde beklenen faydayı azaltan veya ortadan kaldıran hiçbir durumu kabullenmek zorunda değildir. Ne var ki, akdedilen sözleşme kapsamında ilgili öğretim yılında sunulması gereken hizmete ilişkin maddi, hukuki veya ekonomik eksikliklerin ortaya çıkması halinde, bu hizmetin yeniden ifası, eğitim hizmetinin zamana bağlı niteliği gereği mümkün değildir. Özel okulların sunduğu hizmetin bu özelliği de tespit edilmelidir.

Yukarıda açıkladığımız ücret iadesi taleplerine ek olarak özel okulların suistimal içeren uygulamalarının düzelmesi için velilerin haklı şikayetlerinde ısrarcı olmaları ve süreci takip etmeleri gerekmektedir. Ücret iadesi taleplerine ek olarak şu şikâyet imkanlarından yararlanılabilir. Bu kanallara yoğun şikayetler gelmesi Millî Eğitim Bakanlığı’nı da harekete geçirecektir.

• Özel okullarda alternatif servis, yemek, kitap hizmeti sağlayıcıları söz konusu olmadığı düşünüldüğünde okulun bu hizmetler için ilgili pazarda hâkim durumda olduğu kabul edilmeli ve emredici kurallara aykırı aşırı fiyat artışı Rekabet Kurulu’na şikâyet edilmelidir.

  Özellikle zincir okulların kayıtlı öğrenci sayısı ile geniş bir pazara hâkim oldukları, kendi öğrencileri için yemek, kitap ve servis hizmeti sunumu konusunda tekel konumunda oldukları dikkate alınmadır. Eğitim hizmeti ile yemek ücretinin veya kitap alınmasının zorunlu tutulması hâkim durumun kötüye kullanılması, kanunda sayılan hâkim durumun kötüye kullanılması örneklerine uymaktadır.

• Alo 175 aranabilir. CİMER üzerinden şikâyette bulunulabilir. Veliler hukuka aykırı uygulamaları Millî Eğitim Bakanlığına şikâyet edebilirler. Bakanlık denetimler sonucunda özel okullara idari para cezası kesebilir veya hukuka aykırı zamları iptal edebilir.

• UKOME tarifesine uyulmaması, aynı zamanda idari bir kuralın ihlalidir. Veli, bu durumu ilgili Büyükşehir Belediyesi'ne veya doğrudan UKOME'ye şikâyet edebilir.

• 2025 yılı için değeri 149.000 TL’nin altındaki uyuşmazlıklarda il ve ilçe tüketici hakem heyetine başvurulacaktır. Tüketici hakem heyetlerine başvurularak fazla ödenen ücretin iadesi istenebilir. Bu miktarın üzerindeki uyuşmazlıklarda önce arabuluculuğa sonra Tüketici Mahkemesine başvurulmalıdır.

ÖZEL OKULLAR BU ZAMLARI HANGİ GEREKÇELERLE UYGULUYOR?

Özel okullar, ücret artışlarını genellikle ekonomik koşullar ve hizmet kalitesi gibi gerekçelerle savunmaktadır. Kira, personel maaşları, enerji giderleri ve diğer işletme maliyetlerindeki artışlar okullar tarafından zamların temel gerekçesi olarak ileri sürülmekteyse de bu gerekçelerin yerindeliği şüphelidir. Zira öğretmen maaşlarını kaşıkla artıran özel okullar eğitim ücretine kepçeyle zam istemektedir. Kira artış sınırlamalarından özel okullar da istifade etmekte, birçok özel okul kendi kurucusunun taşınmazını kullanmaktadır. Bu giderlerin bahane edilerek eğitim ücretlerine fahiş zamlar yapılması, velilerden hukuka aykırı ücretlendirmeler ile ek ödemeler alınmalı kabul edilemez. Ayrıca bazı okullar, dövize endeksli giderlerini gerekçe göstererek kur dalgalanmalarına bağlı zam yapmaktadır; ancak öğretmen maaşları ve çoğu gider Türk Lirası üzerinden ödendiğinden, döviz kuru bahanesi sınırlı bir hukuki geçerliliğe sahiptir. Diğer yandan birçok özel okulun döviz kurundaki artışın üzerinde zam istediği tespit edilmektedir. Okulların sıklıkla dile getirdiği bir diğer gerekçe eğitim kalitesinin artırılmasıdır; ne var ki, eğitim kalitesinde iyileştirme sağlandığı ortaya konulmadan öğrencilere hukuka aykırı biçimde yapılan zamları meşrulaştırmaz.

Gerçek şudur ki kamu hizmetinin özel sektöre gördürüldüğü diğer birçok alanda olduğu gibi denetimsizlik, göstermelik denetimler özel okulların tüketici hukukuna aykırılıklarını ve velileri suistimallerini beslemektedir. Gelinen noktada özel okulların hukuka aykırılık konusunda gemi azıya aldıkları tespit edilmelidir.