Avrupa Birliği Yapay Zeka Tüzüğü: Genel Amaçlı Yapay Zeka Modeli Sağlayıcılarının (GPAI) Yükümlülükleri

Genel amaçlı yapay zeka modelleri, çok çeşitli görevlerde kullanılabilmekte ve başka yapay zeka sistemlerine entegre edilebilmektedir. Genel amaçlı yapay zeka modellerinin bu kapsamlı rolü, sağlayıcılarına da özel sorumluluklar yüklenmesini gerektirmektedir. Örneğin, yapay zeka modelini kendi yapay zeka sistemine entegre etmeyi amaçlayan sistem sağlayıcılarına, modelin yetkinliğinin ve sınırlarının açıklanması ve sistem sağlayıcıların Tüzük kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirebilmelerine imkan tanıyacak nitelikteki bilginin sunulması gerekmektedir.

Yapay zeka modelleri, genellikle telif hakkı ile korunan içerikler de dahil olmak üzere çok büyük veri kümeleri üzerinde eğitildiğinden, Tüzük, sağlayıcıların telif hakkı politikaları belirlemesini ve genel amaçlı yapay zeka modellerinin eğitilmesinde kullanılan içeriklerin özetini yayımlamasını zorunlu kılmaktadır. Ek olarak genel amaçlı yapay zeka modellerinin, Avrupa Birliği piyasasında önemli etkiler doğurabilecek sistemsel riskler barındırması mümkündür. Dolayısıyla bu tür modellerin sağlayıcılarının, söz konusu risklerin tespiti ve azaltılmasına yönünde, olay bildiriminde bulunmak ve yeterli siber güvenliği sağlamak gibi ek yükümlülükleri bulunmaktadır.

Genel Amaçlı Yapay Zeka Modeli Olarak Nitelendirilme

Rehberde belirtilen ölçütlere göre, eğitiminde 10^23 FLOP’tan fazla işlem gücü kullanılan ve bir dilde yazılı veya sesli içerik üretebilen, metinden görüntüye ya da metinden videoya içerik oluşturabilen modeller genel amaçlı yapay zekâ modeli olarak kabul edilir. 

Bu kapsama girmeyen istisnai durumlar olabilir. Örneğin, söz konusu kriterleri karşılayan bir modelin, eğer belirgin şekilde genel amaçlı özelliği taşımıyorsa istisnai olarak genel amaçlı yapay zeka modeli kategorisinde sayılmayabilir. Öte yandan, belirlenen eşiğin altında kalan işlem gücü ile eğitilmiş bazı modeller, eğer yüksek düzeyde genel amaçlılık gösteriyor ve geniş kapsamlı görevleri yeterli şekilde yerine getirebiliyorsa, genel amaçlı yapay zeka modeli olarak değerlendirilebilir.

FLOP, saniyedeki kayan noktalı işlem sayısı, yani işlemcinin bir saniye içinde gerçekleştirebildiği kayan noktalı aritmetik hesaplama sayısına dayalı bir bilgisayar performansı ölçüsü anlamına gelmektedir. Yukarıda belirtilen işlem gücü eşiği (10^23 FLOP), genellikle büyük veri kümeleri üzerinde bir milyar parametreli modellerin eğitimi için gerekli olan kaynak düzeyine karşılık gelmektedir.

Genel Amaçlı Yapay Zeka Modeli Sağlayıcısı Kabul Edilme

Yapay zeka şirketleri, bir genel amaçlı yapay zeka modelini Avrupa Birliği piyasasına arz eden sağlayıcı konumundaysa, genel amaçlı yapay zeka modeli sağlayıcılarına ilişkin yükümlülüklere uymakla sorumludur.

Sağlayıcı, bir genel amaçlı yapay zeka modelini geliştiren veya geliştirilmesini sağlayan ve bu modeli kendi adı veya ticari markası altında piyasaya arz eden gerçek veya tüzel kişidir. Bu tanım, modeli Avrupa Birliği piyasasında arz eden bütün yabancı şirketleri de kapsar.

Piyasaya arz, bir modelin Avrupa Birliği pazarında ilk kez kullanılabilir hale gelmesini ifade eder. Bu, bir uygulama programlama arayüzü vasıtasıyla sunum, indirme bağlantıları, bulut hizmetleri, uygulamalara entegrasyon veya diğer yollarla gerçekleşebilir.  Modelin yapay zeka sistemlerine entegre edilmesi, bir ürün ya da hizmetin üçüncü kişilere sunulması için zorunlu olan dahili süreçlerde kullanılması veya Avrupa Birliği içindeki gerçek kişilerin haklarını etkileyen işlemlerde yer alması da piyasaya arz kapsamında kabul edilmektedir.

Genel Amaçlı Yapay Zeka Modeli Sağlayıcılarının Yasal Yükümlülükleri

a- Belgelendirme

Yapay zeka modelinin geliştirme süreci de dahil olmak üzere teknik belgelendirme yapılmalı  ve bu belgeler talep halinde Yapay Zeka Ofisi’ne sunulmak üzere güncel tutulmalıdır. 

Modelin entegre edildiği yapay zeka sistemi sağlayıcılarının modelin yetkinliklerini ve sınırlarını anlayabilmeleri ve kendi yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri için gerekli bilgi ve belgeler sağlanmalıdır.

b- Hukuki Düzenlemelere Uyum

Avrupa Birliği’nin telif hakkına ilişkin hukuku ve benzer bağlantılı haklara uyum için bir politika  belirlenmeli ve uygulamaya koyulmalıdır. Hak iddiasına sebep olabilecek içerikleri tespit edecek ve mevcut hukuki düzenlemelere uyumu sağlayacak güncel ve gelişmiş teknolojiler kullanılmalıdır.

c-Kullanılan İçeriklere Dair Özet Yayımlanması

Yukarıda da değinildiği üzere Tüzük, genel amaçlı yapay zeka modellerinin eğitilmesinde kullanılan içeriklerin özetinin yayımlamasını zorunlu kılmaktadır. Bu özet, içeriklere ilişkin yeterli düzeyde ayrıntı içermelidir.

d-Yetkili Temsilci Atamak

Avrupa Birliği dışında yerleşik olunması halinde, modelin piyasaya arz edilmesinden önce Avrupa Birliği içinde yetkili bir temsilci atanmalıdır.

e-Sistemik Risk Halinde Yükümlülük

Yukarıda sayılanlarla birlikte, genel amaçlı yapay zeka modelinin sistemik risk taşıması halinde, sağlayıcıların uyması gereken ilave yükümlülükler öngörülmektedir. Bu kapsamdaki sağlayıcılar, sistemik risk taşıyan bir model geliştirme sürecinde olduklarında bunu Komisyon’a bildirmeli ve modelin güvenilirliğini sağlamak için gerekli tedbirleri almalıdır.