Bilanço Nedir?

Tacirler ve ticari işletmeler sermaye ile iş yapan kişilerdir. Tacirlere dair detaylı bilgi için buraya tıklayabilirsiniz. Tacirlerin yükümlülüklerinden biri de finansallarını ilgili düzenlemeye göre düzenli olarak takip etmeleridir. Bu finansal dökümanlardan biri bilançodur. Bu yazımızda bilanço nedir ve neler içermesi gerekir konularını inceleyeceğiz.

Bilanço bir tacirin varlıklarının ve kaynaklarının görülebileceği finansal dökümandır. Varlıklar temel olarak duran varlıklar ve dönen varlıklar olarak iki başlıkta toparlanır. Tacirin varlıkları her zaman tacirin kaynakları ile karşılanır. Yani bilançodaki varlıkların tamamı kaynaklara eşit olmalıdır.

Tacirin kaynakları tacirin öz kaynakları ile yükümlülüklerinin bütünüdür. Tacir öz kaynaklarını kullanarak ve üzerine yükümlülüklerle birlikte duran ve dönen varlıklar edinir. Tacirin sermayesi öz kaynaktır. Tacir sermayesini başlangıçta belirlemiş olabileceği gibi sermaye artışları ile sermayesini büyütmüş olabilir. Bu sermaye artışlarının iç kaynaklardan yahut dış kaynaklardan olması arasında bir fark olmaksızın sermaye öz kaynaktır. Sermayeye ilişkin başka bir yazımıza buradan ulaşabilirsiniz. Sermaye dışında tacirin öz kaynakları  tacirin ayırmak zorunda olduğu kanuni yedek akçeler, ihtiyari yedek akçeler ve dağıtılmayan dönem sonu kârlardır.

Tacirin kaynakları arasında yer alan yükümlülükler kısa vadeli yükümlülükler ve uzun vadeli yükümlülükler olarak ikiye ayrılır. Kısa vadeli yükümlülükler, bir işletmenin önümüzdeki on iki ay içinde ya da normal faaliyet döngüsü içinde ödemesi beklenen borçları ifade eder. Buna ticari borçlar, kısa vadeli kredi taksitleri, ödenecek vergiler ve fonlar, personele ilişkin borçlar (ücret, prim, sosyal güvenlik kesintileri), kısa vadeli karşılıklar, ertelenmiş gelirlerin kısa vadeli kısmı ile finansal kiralama borçlarının bir yıl içindeki bölümü dahildir. Uzun vadeli yükümlülükler ise vadesi on iki ayı aşan borçları kapsar; bunlar arasında uzun vadeli krediler, tahviller, finansal kiralama borçlarının bir yıl sonrasına düşen kısmı, uzun vadeli karşılıklar (örneğin dava veya yükümlülük karşılıkları), ertelenmiş vergi yükümlülükleri ve emeklilik/ kıdem tazminatı benzeri uzun vadeli yükümlülükler yer alır. Vadesi yaklaşan ve kısa vadede ödenmesi kesinleşen uzun vadeli yükümlülükler, yeniden kısa vadeli sınıfa alınır. Bu sınıflandırma, işletmenin likidite durumu ve borç geri ödeme kapasitesinin analizinde temel bir rol oynar; toplam yükümlülükler kısa vadeli ve uzun vadeli yükümlülüklerin bileşimiyle oluşur. Tacir bu kaynakları kullanarak varlıklar edinir.

Varlıklar temel olarak duran varlıklar ve dönen varlıklar olarak ikiye ayrılır. Dönen varlıklar tacirin elinde bulunan nakit yahut nakte dönmesi kolay varlıklardır. Dönen varlıklar, işletmenin normal faaliyet döngüsü içinde nakde çevrilmesi, satılması veya tüketilmesi beklenen varlıkları ifade eder. Buna nakit ve nakit benzerleri, alacaklar (ticari ve diğer alacaklar), stoklar, kısa vadeli finansal yatırımlar, peşin ödenmiş giderler ile satış amaçlı elde bulundurulan varlıklar dahildir.

Duran varlıklar tacirin faaliyetlerini yerine getirmek için kullanmak maksadı ile edindiği  yahut yatırım faaliyetleri kapsamında edindiği varlıklardır. Bir başka deyişle Duran varlıklar, işletmenin normal faaliyet döngüsü içinde satılması veya tüketilmesi beklenmeyen, uzun vadeli kullanım amacıyla elde bulundurduğu kaynakları ifade eder. Bunlar, ekonomik faydasının birden fazla döneme yayılacağı varlıklardır. Başlıca bileşenleri şunlardır: maddi duran varlıklar arsa, bina, makine, taşıt, demirbaş gibi fiziksel varlıklarken; maddi olmayan duran varlıklar (yazılım, marka, patent, lisans, know-how, şerefiye gibi fiziksel olmayan haklar), yatırım amaçlı gayrimenkuller, uzun vadeli finansal yatırımlar ve uzun vadeli alacaklar gibi varlıklardan oluşur.

Bir tacirin bilançosunda her zaman duran varlıkları ile dönen varlıklarının toplamı öz kaynakları ile kısa vadeli ve uzun vadeli yükümlülüklerinin toplamına eşittir. Bir bilanço tacirin görünümüdür. Bilanço bu nedenle kredibilitede, şirket değerlemelerinde, şirket alım satımlarında, şirket birleşmelerinde, şirket bölünmelerinde, şirket tasfiyesinde ve tür değişiklikleri ile şirketlerin finansal durumunu gösterir bütün yerlerde kullanılan en temel dökümandır. Bilanço, işletmenin mali durumunu gösteren temel finansal tablo olduğu için düzenli aralıklarla hazırlanır. Genel uygulama olarak yıl sonu itibarıyla yıllık bilanço düzenlenir ve özellikle sermaye şirketlerinde genel kurul öncesi bu kapsamdaki mali tabloların (bilanço dahil) hazırlanarak onaya sunulması zorunludur. Ayrıca şirketin büyüklüğüne, faaliyet yapısına veya hukuki statüsüne göre ara dönem bilançoları da düzenlenir; halka açık şirketler genellikle çeyreklik (üçer aylık) dönemlerde bilanço ve diğer mali tablolarını kamuya açıklamakla yükümlüdür. Bunun dışında yıl içinde likidite takibi, kredi raporlaması veya iç denetim amaçlı olarak aylık veya dönemsel bilançolar da hazırlanabilir.

Bağımsız denetime tabi şirketlerde bu bilançolar, ilgili dönemin sonunda geçerli muhasebe ilkelerine uygun şekilde derlenir ve gerektiğinde denetimden geçirilir.