Dünyadaki Yapay Zeka Düzenlemeleri -İtalya Yapay Zeka Yasası

Avrupa Birliği’nin yapay zeka yasasının ardından İtalya kendi ulusal adımını atmış ve bir yıl süren tartışma sürecinin ardından yapay zeka yasa tasarısı 17.09.2025 tarihinde İtalyan Senatosu’nda kabul edilmiştir. Bu düzenleme ile  İtalya, yapay zekayı iç hukuk sisteminde düzenleyen ilk Avrupa Birliği üyesi ülke olmuştur. Yeni yasa, Avrupa Birliği’nin birlik için bağlayıcı olan kapsamlı düzenlemesine ek olarak yapay zekanın çeşitli sektörlerdeki kullanımını da düzenlemiş ve böylece ülke genelinde daha sağlam bir yasal zemin oluşturmuştur.

Tasarı, yapay zekanın teknik boyutunu düzenlemenin yanı sıra, kişisel verilerin korunması, sağlık hizmetlerinde yapay zeka uygulamaları, çocukların ve dezavantajlı grupların güvenliği ile yapay zekanın çalışma hayatındaki etkileri gibi çok sayıda önemli alana temas etmektedir. Böylece yapay zeka teknolojisi, insan hakları, gizlilik ve toplumsal değerler perspektifiyle ele alınmıştır. Özellikle veri güvenliği ve bireylerin rızası konularına yapılan vurgu, Avrupa Birliği’nin GDPR düzenlemesini de pekiştirici niteliktedir.

Düzenlemenin en önemli unsurlarından biri yetki devri unsurudur. Parlamento, genel ilkeleri ortaya koymuş ancak detaylı uygulama standartlarının ve teknik standartların belirlenmesini yürütme ayağına bırakmıştır. Bu yöntem, hızla değişen teknoloji karşısında esneklik sağlamayı ve hızlıca aksiyon alınabilmesini amaçlamışsa da demokratik denetim ve şeffaflık bakımından tartışmalara yol açmıştır.

Tasarı, yalnızca riskleri sınırlamayı değil, aynı zamanda teknolojik gelişimi ve girişimleri desteklemeyi de hedeflemektedir. Hukuki öngörülebilirliğin sağlanması ile, yatırımcılar ve girişimciler için güven ortamı yaratılması ve böylece yapay zeka ekosisteminin gelişmesine uygun bir zemin hazırlanması hedeflenmektedir. İtalya bu adımıyla bireylerin haklarını korurken, teknolojik ilerlemenin teşvik edilmesini de sağlamayı amaçlamaktadır.

Çocukların Yapay Zekaya Erişimi

En tartışmalı alanlardan biri olan çocukların yapay zekaya erişimi konusunda yasa açık bir yaş sınırı belirlemektedir. Çocukların yapay zekaya erişim yaşı 14 olarak belirlenmiştir. 14 yaşın altındaki çocukların hem yapay zeka kullanımı hem de kişisel verilerinin işlenmesi için ebeveyn onayı zorunlu kılınmıştır. 14 ile 18 yaş arasında ise çocuğun kendi rızası yeterli görülmüştür. Ancak bu rızanın geçerli olabilmesi için bilgilendirme metinlerinin açık, basit ve erişilebilir olması şartı getirilmiştir. Düzenleme prensipte makul görünmekle birlikte, önce ebeveynlerin yapay zeka teknolojileri konusunda bilinçlendirilmesi gerekliliğinin hala önemli bir sorun olduğu düşünülmektedir.

Yapay Zekanın Sağlık Alanında Kullanımı

Yasa, sağlık sektörüne özel hükümler içermektedir. Tüm klinik kararların yalnızca hekimlere ait olduğu vurgulanmış, yapay zekanın hekimlerin yerine geçemeyeceği netleştirilmiştir. Ayrıca, GDPR’ın 9(2)(g) maddesine açık atıfla, sağlık verilerinin yapay zeka uygulamalarının geliştirilmesi amacıyla kullanılmasının yasak olmayacağı belirtilmiştir. Böylece “özel nitelikli kişisel veri” kategorisindeki sağlık verilerinin tıbbi ilerleme amacıyla işlenmesinin önü açılmıştır.

Hukukçular ve Akademisyenlerin Yapay Zeka Kullanımı 

Hukukçular ve akademisyenler gibi meslekler için ayrı bir düzenleme yapılmıştır. Bu meslekleri icra edenler bakımından yapay zeka yalnızca destek aracı olarak kullanılabilecektir. Bu meslek gruplarının yapay zeka kullanımını müvekkillerine ya da muhataplarına açıklaması zorunlu tutulmuştur. Ancak bu yükümlülüğün uygulamada, tıpkı hasta aydınlatma formları gibi, genel geçer ve tek tip uyum beyanlarına indirgenmesi ihtimali yüksek görülmektedir.

Telif Hakkı Bakımından

Telif hakları alanında yasa, eser yapay zeka yardımıyla üretilmiş olsa dahi koruma altında kalacağını öngörmüştür. Böylece insan yaratıcılığını tamamen ortadan kaldırmayan üretimlerde hak sahibinin telif koruması devam edecektir. Bununla birlikte, insan katkısının nerede sona erdiği ve yapay zekanın bağımsız yaratımının nerede başladığı sorusu yanıtsızdır ve uygulamayla şekillenecektir.

Yargı Kararları ve Kamu Yönetimi Bakımından

Hakimlere yapay zeka konusunda eğitim verilmesi yasal zorunluluk haline getirilmiştir. Hukukun uygulanması, delillerin değerlendirilmesi ve kararların verilmesi tamamen hakimlerin sorumluluğunda kalacaktır. Bu hususta, deneme niteliğindeki yapay zeka projelerine yalnızca yargısal denetim altında izin verilecektir. İtalya, bu hamleyle yargının teknolojiye adaptasyonunu hızlandırmayı hedeflemektedir.

Ceza Hukuku Boyutu

Yapay zeka kullanılarak işlenen suçlarda cezaların artırılması öngörülmektedir. Eğer suç, yapay zekanın mağdurun  kendini savunmasını zorlaştırması, uğradığı zararı ağırlaştırması gibi durumlara varırsa, daha ağır yaptırımlar uygulanacaktır. Yapay zeka ile yapılan finansal manipülasyonlar ve dezenformasyon faaliyetleri ayrıca suç olarak düzenlenmiştir.

Özel bir hüküm de derin sahteciliğe yani deepfake’e ayrılmıştır. Kamuoyunu yanıltabilecek, kişilerin itibarına zarar verebilecek şekilde izinsiz sahte veya değiştirilmiş görüntü, video ve ses üretilmesi ya da yayılması suç sayılmıştır. Bu tür suçlarda failin kastı, kullanılan teknolojinin etkisi ve doğurduğu zarar her somut olayda ayrıca değerlendirilecektir.

Sonuç

İtalya’nın yeni yapay zeka yasası, Avrupa’daki genel eğilimle uyumlu olmakla birlikte, ulusal düzeyde önemli yenilikler getirmiştir. Çocukların korunmasından sağlık verilerinin kullanımına, serbest mesleklerde şeffaflıktan ceza hukuku düzenlemelerine kadar geniş yelpazede hükümler içermektedir. Düzenlemenin başarıya ulaşıp ulaşmayacağı ise uygulamadaki denetim mekanizmalarının etkinliğine, şeffaflık ilkelerinin gözetilmesine ve sivil toplumun sürece katılımına bağlı olacaktır. İtalya, bu yasayla Avrupa’daki genel yönelime uyum sağlayarak, AB Yapay Zeka yasasında da öngörüldüğü üzere kendi iç hukuku düzleminde de yeni bir dönemi başlatmıştır.