GTİP Kodu Nedir? Neden Önemlidir?

Uluslararası ticaretin yoğun akışında diller, para birimleri ve ürünlerin ülkelerin iç hukuklarındaki mahiyetleri değişmektedir, fakat malların tanımlanmasında kullanılan sistem uluslararası hukuki düzlemde aynıdır. Gümrük süreçlerinin temel yapı taşı olan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu ("GTİP") kodu, bir ürünün kimliğini belirleyen hukuki ve teknik bir etiket niteliğindedir. Doğru beyan edildiğinde işlem akışını hızlandırırken, yanlış seçildiğinde ise işletmeleri hukuki sonuçlarla karşı karşıya bırakabilir.

Aşağıda GTİP kodunun hukuki niteliği nedir, nasıl belirlenir, neden önemlidir ve yanlış beyan ne gibi sonuçlar doğurabilir soruları ele alınmıştır.

GTİP Nedir?

GTİP, ithal ve ihraç edilen ürünlerin uluslararası standarda göre sınıflandırılmasını sağlayan 12 haneli bir koddur. Dünya genelinde kullanılan Armonize Sistem (HS Code) Dünya Gümrük Örgütü (WCO) tarafından belirlenmektedir.

Türkiye’de kullanılan 12 haneli yapı kısaca şu mantıkla çalışmaktadır:

İlk 6 hane: Tüm ülkelerde ortak olan Armonize Sistem kodudur.

7 ve 8. haneler: Avrupa Birliği ülkelerindeki Kombine Nomanklatür (CN) kodlarıyla uyumlu sayı dizisidir.

9 ve 10. haneler: Türkiye’nin milli alt açılım kodlarıdır ve vergi uygulamalarında kullanılır.

11 ve 12. haneler: Türkiye’ye özgü istatistiksel kodlardır.

Bu kod, ürünün teknik özelliklerini, kullanım alanını ve bileşimini gümrük idaresine hukuken beyan ettiğiniz anlamına gelmektedir. Bu nedenle GTİP, bir eşyanın "parmak izi" niteliğindedir.

GTİP Kodu Neden Önemlidir?

Bir dış ticaret sürecinin mali ve hukuki sonuçlarının tamamı, doğru sınıflandırmaya dayanmaktadır. GTİP kodu aşağıdaki alanlarda belirleyicidir:

1. Vergilendirme

Gümrük Vergisi, KDV, ÖTV, İlave Gümrük Vergisi (İGV) ve diğer mali yükümlülüklerin oranları doğrudan GTİP koduna bağlıdır.

2. Ticaret Politikası Önlemleri

Anti-damping vergisi, sübvansiyon önlemleri, kota, gözetim ve korunma önlemleri sınıflandırmaya göre uygulanır.

3. Yasaklar ve İzin Şartları

Bazı ürünler için ithalat izni, uygunluk belgesi veya analiz zorunluluğu bulunmaktadır. Örneğin tıbbi cihazlar veya kozmetik ürünler için TİTCK izin ve bildirimleri, gıda ürünlerinde Tarım ve Orman Bakanlığı kontrolleri, Elektronik ürünlerde CE/TSE uygunluğu gibi koşullar, GTİP kodu üzerinden belirlenir.

4. Menşe Kuralları

Serbest ticaret anlaşmalarından doğan vergi indirimleri, menşe tespiti ve EUR.1/ATR gibi belgeler GTİP’e göre düzenlenir.

Yanlış GTİP Beyanının Hukuki ve Cezai Sonuçları

Uygulamada büromuzun en sık karşılaştığı ihtilaflardan biri, hatalı sınıflandırma nedeniyle ortaya çıkan vergi farkları ve cezai yaptırımlardır. Gümrük idaresi, eşyanın özellikleri ile beyan edilen kod arasında uyumsuzluk tespit ettiğinde bu durumu "yanlış beyan" olarak değerlendirebilmektedir.

1. Vergi Kaybı Cezaları

Yanlış sınıflandırma nedeniyle eksik vergi ödenmişse eksik verginin tahsil edilmesinin yanı sıra eksik idari para cezası da uygulanmaktadır.

2. Usulsüzlük Cezaları

Vergi farkı çıkmasa bile, istatistiksel ve teknik hatalar bakımından usulsüzlük cezaları kesilebilmektedir.

3. Kaçakçılık Suçlaması

En ağır sonuç bu noktada ortaya çıkmaktadır. Zira sınıflandırma hatası, vergi veya yasaklardan kaçmak amacıyla yapılmış gibi değerlendirilirse, kaçakçılık suçlaması, şirket yetkilileri için hapis cezası riski ve ürüne el koyma (müsadere) gibi ağır yaptırımlar gündeme gelebilmektedir.

Bu nedenle GTİP beyanı yalnızca bir operasyonel işlem değildir, doğrudan cezai sorumluluğa bağlı hukuki bir beyan niteliğindedir.

GTİP Kodu Nasıl Doğru Tespit Edilir?

Doğru sınıflandırma için ürünün yalnızca isminden hareket etmek yeterli değildir, teknik ayrıntılar da dikkate alınmalıdır. Ürünün teknik özellikleri, hammaddesi, kullanım amacı ve fonksiyonu doğru analiz edilmelidir. Gümrük müşavirleriyle koordineli çalışılmalı, sınıflandırma notları ve açıklamalar dikkate alınmalıdır.

GTİP Kodundan Emin Değilseniz Ne Yapmalısınız?

Tereddüt halinde Bağlayıcı Tarife Bilgisi ("BTB") başvurusu yapılabilir. BTB, gerçek veya tüzel kişilerin yazılı başvurusu üzerine, bir eşyanın Türk Gümrük Tarife Cetveli'nde nasıl sınıflandırılacağına dair verilen resmi bir karardır.

Sonuç

Dış ticarette yapılan herhangi bir sınıflandırma hatası yüksek vergi cezalarına, idari yaptırımlara ve cezai sonuçlara yol açabilmektedir. Çünkü GTİP kodu yalnızca teknik bir veri değil, hukuki sonuçları olan resmi bir beyan niteliğindedir.

Bu yazı okuyucuyu bilgilendirmek amacıyla özet halinde ele alınmıştır. Şirketinizin ürünlerinin GTİP tespiti, gümrük uyuşmazlıkları, vergi farkları veya kaçakçılıkla mücadele kapsamında meydana gelebilecek süreçlerde hukuki destek alınması önemlidir.