Şirket Türleri Nelerdir?

Bir şirket kurmak istiyorsanız önce türüne karar vermelisiniz! Şirket türleri ile ilgili merak ettiklerinizi bu yazıda topladık.

Ticari hayatın gereklilikleri doğrultusunda farklı şirket türleri öngörülmüştür. Bunları sermaye şirketleri ve şahıs şirketleri olarak iki ana başlıkta toplamamız mümkün. Anonim şirket, limited şirket, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket sermaye şirketi türlerini oluştururken; adi şirket, kollektif şirket ve adi komandit şirket şahıs şirketlerindendir. 

Ticaret Bakanlığının verilerine göre Türkiye’de en yaygın görülen şirket türü %82’lik oranla limited şirkettir. Bunu %13’lük oranla anonim şirket, %4’lük oranla kooperatif ve %1’lik oranla kollektif ve komandit şirketler takip eder. 

Şirket türlerini detaylı bir şekilde ele aldığımız yazımıza hep birlikte göz atalım!

Sermaye Şirket Türleri

Sermaye şirketi, ortakların sermaye payı ile sınırlı olarak sorumluluklarının olduğu şirketlerdir. Bu şirketlerde önemli olan ortakların kendileri değil, şirketin sermayesinin büyüklüğü. Sermaye şirketlerinde genellikle ortak sayısının fazla olduğu görülür. 

Şirket türleri içinde en yaygın kullanılan şirketler sermaye şirketleridir. Özellikle ortakların sorumluluğunun sermaye payı ile sınırlı olması, bu şirket türlerinin daha çok seçilmesine sebep olmakta. Şimdi birlikte sermaye şirketlerinin türlerine göz atalım! 

Anonim Şirket Türü

Anonim şirket, bir veya daha fazla kişinin ekonomik bir amaç doğrultusunda, bir veya daha fazla faaliyet konusunu gerçekleştirmek üzere kurulur. Anonim şirketlerin yazılı bir sözleşmeyle kurulması şarttır. Bu yazılı sözleşmede esas sermayesinin belirlenmiş ve paylara bölünmüş olması gerekir. Anonim şirketler borçlarından yalnızca malvarlığıyla sorumlu olur. Anonim şirketler tüzel kişiliğe sahiptir.

Bir anonim şirket kurmak için öncelikle bir faaliyet konusu belirlemelisiniz. Faaliyet konusu her türlü ekonomik amaç olabilir. Tek sınırlaması, kanuna aykırı olmaması.

Söylediğimiz gibi, anonim şirketin kuruluşunda belirli bir sermaye olması gerekir. Bu, aslında ortaklar tarafından şirkete getirilmesi taahhüt edilen para olarak düşünülebilir. Belirli sermaye, sözleşmede tam olarak yazılı şekilde yer almalıdır. Örneğin sermaye için bir aralık verilemez, bu belirliliği sağlamaz. Sermaye olarak nakit para dışında, bir hakkınızı veya sahibi olduğunuz bir varlığı şirkete getirebilir misiniz? Elbette! Eğer sahibi olduğunuz bir varlığı şirkete sermaye olarak getirmek isterseniz, bunun değeri bilirkişilerce belirlenir ve sermayeye bu oranda katkı yapmış olursunuz. Ancak nakde çevrilemeyecek olan herhangi bir şey, örneğin emek, şirkete sermaye olarak getirilemez. 

Peki bir anonim şirket kurmak için belirli sermayenin miktarı ne kadar olmalıdır? Bu, Türk Ticaret Kanun’da düzenlenmiştir. Eğer özel bir kanunla aksi öngörülmemişse, anonim şirketin esas sermayesi 50.000 TL’nin altında olamaz. Kayıtlı sermaye sistemini kabul etmiş bulunan halka açık olmayan anonim şirketlerin başlangıç sermayesi ise en az 100.000 TL olmalı. 

Sermayeyi belirledik, peki “sermayenin paylara bölünmüş olması” ne demektir? Bu aslında sermayenin hisselere bölünmüş olmasını ifade eder. Kanun’a göre sermaye, itibari değeri en az bir kuruş olan paylara, yani hisselere bölünebilir. 

Anonim şirketler borçlarından şirketin malvarlığıyla sorumlu olur. Yani ortakların kendi malvarlıklarıyla sorumluluklarına gidilemez, onlar yalnızca taahhüt ettikleri sermaye ile sorumludur. Burada dikkat edilmesi gereken şirketin tüm malvarlığıyla sorumlu olması, sorumluluğun yalnızca esas sermaye ile sınırlı olmamasıdır. 

Anonim şirketlerin zorunlu ve ihtiyari organları bulunur. Buna göre, yönetim kurulu ve genel kurul zorunlu organdır. Bunlar dışında şirket farklı organlar belirleyerek organizasyonunu sağlayabilir. Her ortak, genel kurulun doğal üyesiyken, yönetim kurulu seçimle göreve gelir. Bir ortak da yönetim kurulunda yer alabilir ancak her halükârda seçilmiş olması gerekir. Bir organ niteliğinde olmamakla beraber, anonim şirketin bağımsız ve uzman kişiler tarafından denetlenmesi gerekmektedir. Bu denetleme genel kurul adına yapılır, yani denetleyen kişi bir devlet görevlisi değildir, raporunu genel kurula sunar. 

Anonim şirketeler bir ortaklı da olabilir, yüz ortaklı da olabilir. Bunun için bir sınır yoktur. Ortaklar paylarını herhangi bir onaya ihtiyaç duymadan devredebilirler. Bu sebeple de halka arz olunabilir ve payları borsada işlem görebilir. 

Limited Şirket Türü 

Limited şirket, tüzel kişi veya gerçek kişi olan bir veya daha fazla kişi tarafından kurulur. Şirketin esas sermayesi belirlidir ve bu, ortakların esas sermaye paylarının toplamından oluşur. Limited şirketler tüzel kişiliğe sahiptir.

Limited şirketler de kanunla yasaklanmamış ekonomik amaçlar doğrultusunda faaliyette bulunmak için kurulabilirler. Fakat, limited şirketler Anonim ve Limited Şirketlerin Sermayelerini Yeni Asgari Tutarlara Yükseltmelerine ve Kuruluşu ve Esas Sözleşme Değişikliği İzne Tabi Anonim Şirketlerin Belirlenmesine İlişkin Tebliğ’in 5. maddesi’nde sayılan sigortacı, banka, finansal kiralama şirketi, faktöring şirketi ve finansman şirketi gibi alanlarda faaliyet gösteremezler.

Limited şirketler tek ortaklı bir şekilde kurulabilir, bununla birlikte azami bir sınır da öngörülmüştür. Buna göre limited şirketler en fazla 50 ortaklı olabilir. Ortaklar paylarını özgürce devredemezler, devir genel kurul onayına tabi olarak gerçekleşir. 

Ortaklar şirket borçlarından kişisel olarak sorumlu değildir. Yalnızca ödemeyi taahhüt ettikleri esas sermaye payını ödemekle sorumludurlar. Bunun yanında, ortaklar ana sözleşmede ek ödeme ve yan edim yükümlülükleri öngörebilir. Öngörüldüğü takdirde ortaklar bunlardan da sorumludur.

Limited şirketin esas sermeyesi en az 10.000 TL olmak zorunda. Ancak bu miktarın şirket kurulumu esansında var olması aranmaz, şirket tescilinden sonra 24 ay içerisinde ödenebilir. 

Limited şirketin 2 temel organı bulunur. İlki tüm pay sahiplerinin temsil edildiği genel kuruldur. İkincisi en az birinin şirket ortağı olması gereken, müdürler kurulu. Müdürler kurulu tek kişiden de oluşabilir. 

Sermayesi Paylara Bölünmüş Komandit Şirket Türü 

Komandit şirketin aslı, adi komandit şirkettir. Bunu şahıs şirketi türleri başlığının altına daha detaylı bir şekilde anlattık. 

Sermayesi paylara bölünmüş komandit şirket ise, sermayesi paylara bölünen ve ortaklardan bir veya birkaçının şirket alacaklarına karşı bir kollektif şirket gibi, diğerlerinin ise bir anonim şirket gibi sorumlu olduğu şirket türünü ifade eder. Paylı komandit şirketler tüzel kişiliğe sahiptir. 

Paylı komandit şirketin iki farklı türde ortağı olabilir. İlki komandite ortaktır. Gerçek kişi olmak zorunda olan komandite ortaklar, şirket borçlarına karşı sınırsız şekilde sorumlu olanları ifade eder. Kurucu ortaklardan en az birinin mutlaka komandite ortak olması gerekir. Komandite ortak yönetim hakkını da elinde bulundurur. Komanditer ortaklar ise şirket borçlarına karşı sorumluluğu ancak koyduğu veya taahhüt ettiği sermaye miktarıyla sınırlıdır. Kurucuların en az 5 kişi olması gerekir. 

Paylı Komandit şirketin genel kurul ve yönetim ve temsil olmak üzere iki organı vardır. Yönetim ve temsil organı, şirketi yönetmek ve temsil etmekle görevli olan komandite ortakların görevden alınması dışında anonim şirketlerin yönetim kurullarının tabi olduğu kurallara tabidir. 

Şahıs Şirket Türleri 

Şahıs şirketleri, ortakların kişiliklerinin ön planda olduğu, bu sebeple de temelde ortakların birbirine güvendiği bir şirket türü. Ortakların kişiliklerinin ön planda olmasının temel bir sonucu olarak, ortak sayısı bu şirketlerde daha sermaye şirketlerine göre daha az, genellikle 2 – 4 kişidir. Ortaklar, şahıs şirketlerinde tüm malvarlığıyla sorumludur. 

Şahıs şirketleri ve gerçek kişi tacir sık sık karıştırılmaktadır. Gerçek kişi tacir olan kişiler çoğunlukla şahıs şirketleri olduğunu zanneder, ancak durum farklıdır. Şahıs şirketi ve gerçek kişi tacir arasındaki fark tacir olduğunuzda aslında bir şirket kurmuyor oluşunuzdur. Gerçek kişi tacir, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef edinmiş, devamlı ve bağımsız bir işletmeyi işletmekle gerçek kişi tacir olurken, şahıs şirketiniz olabilmesi için aşağıda tanıttığımız şirketlerden birini kuruyor olmalısınız. Dolayısıyla işletme işletiyor olmanız, gerçek kişi tacir olmanız Türk Ticaret Kanunu’nda öngörülmüş şahıs şirketlerinden birine sahip olduğu anlamına gelmez. 

Şimdi şahıs şirketlerinin detaylarını birlikte inceleyelim!

Kollektif Şirket Türü 

Kollektif şirket, ticari bir işletmeyi ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulur. Ortakları gerçek kişilerden oluşur ve hiçbirinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlandırılmamıştır. Sözleşmesi yazılı şekle tabidir. 

Kollektif şirket bir ticari işletmeyi işletmek amacıyla kurulduğundan, esnaf işletmeleri kollektif şirket kuramaz. Ticari bir işletmenin varlığı, kollektif şirketin kurulabilmesi için ilk şart olarak sayılabilir. 

Kollektif şirket, en az 2 kişi tarafından kurulabilir ve bu kişiler gerçek kişi olmak zorundadır. Yani tüzel kişiler, örneğin tüzel kişiliği olan başka bir şirket kollektif şirkete ortak olamaz. Ortaklar şirketin borçlarından sınırsız bir şekilde, tüm malvarlıklarıyla müteselsilen sorumlu olur. Yani alacaklılar ortakların her birinden alacaklarını isteyebilir. 

Adi Komandit Şirket Türü 

Komandit şirket, ticari bir işletmeyi ticaret unvanı altında işletmek amacıyla kurulan, şirket alacaklarına karşı ortaklardan bir veya birkaçının sınırlandırılmamış sorumluluğa sahip olduğu, kalan ortak veya ortakların sorumluluğunun ise belirli bir sermaye ile sınırlandırılmış olan şirketlerdir. Komandit şirketler tüzel kişiliğe sahiptir. 

Komandit şirket bir ticari işletmeyi işletmek amacıyla kurulur. Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınır aşan düzeyde gelir sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde yürütüldüğü işletmedir, komandit şirketi de bir işletme olarak düşünebiliriz. 

Komandit şirketin ortakları, sorumluluklarına göre 2 farklı şekilde sınıflandırılır. Komandite ortaklar şirket borçlarından dolayı tüm malvarlıkları ile sorumludurlar. Yani şirketin varlığı alacaklarına yetmiyorsa bu alacaklar için komandite ortakların kişisel malvarlığına başvurulabilir. Komandite ortaklar ancak gerçek kişilerden oluşabilir, tüzel kişiler komandite ortak olamaz. Yönetim hakkı da komandite ortakların elindedir. Komanditer ortaklar yalnızca şirkete koymayı taahhüt ettikleri pay ile sınırlı olarak sorumludurlar. Komanditer ortaklar gerçek kişi veya tüzel kişi olabilirler. 

Komandite ortaklar sermaye olarak ekonomik bir değeri olan her şeyi şirkete koyabilir, buna emek ve ticari itibarları da dahildir. Komanditer ortaklar ise kişisel emeğini ve itibarını sermaye olarak koyamaz, yalnızca nakit ve nakde çevrilebilen malları sermaye olarak koyabilir. 

Kooperatif Şirket Türü 

Kooperatif şirket, şahıs veya sermaye şirketi değildir. 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu’nda düzenlenmiştir. Buna göre, ortaklarının belirli ekonomik menfaatlerini, özellikle meslek veya geçimlerine ait ihtiyaçlarını işgücü ve parasal katkılarıyla karşılıklı yardım dayanışma ve kefalet suretiyle sağlayıp korumak amacıyla kurulur. Bu bakımdan kooperatiflerin sosyal bir amacı vardır. Kooperatif, en az 7 ortak tarafından kurulabilir ancak Ticaret Bakanlığının iznine tabidir. Kurulurken sermaye miktarı sınırlanamaz. Kooperatif şirketler tüzel kişiliğe sahiptir.

Kooperatif şirket türlerinde açık kapı ilkesi söz konusudur. Buna göre kooperatifin mesleki birlik ve faaliyet alanıyla ilgisi olan, gerekli şartları sağlayan herkes kooperatife üye olabilir. Böylece herhangi bir ayrım gözetmeksizin, yeni ortakların kooperatife girişe engellenemez. Bu ilkenin diğer bir sonucu olarak ortakların kooperatiften diledikleri zaman ayrılma hakkı da vardır. 

Adi Şirket Türü 

Adi şirket, iki veya daha fazla kişinin ortak bir amaç doğrultusunda emeklerini ve mallarını birleştirmeyi üstlendikleri bir ortaklık türüdür. Türk Borçlar Kanunu’nda düzenlenmiştir. Adi şirket ortak amaç unsurunu içeren bir sözleşmeyle kurulur ancak bu sözleşmenin yazılı olması aranmaz. Burada ortak olacak kişilerin ortak olma yönünde anlaşması yeterlidir. Dolayısıyla adi şirket sözleşmesi için hiçbir şekil şartı aranmaz. Ancak taşınmaz malın adi şirkete sermaye olarak konulması, motorlu taşıt araçlarının adi ortaklığa sermaye olarak konulması, fikir ve sanat eserlerinin şirkete sermaye olarak konulması hallerinde resmi şekil zorunlu olarak öngörülmüştür. 

Adi şirkette ortaklar gerçek kişi veya tüzel kişi olabilir. Adi şirketin esaslı unsurlarından biri, ortak amaç unsurudur. Şirketi kurmak için bir araya gelen kişilerin ortak bir ekonomik amaç doğrultusunda hareket etmesi gerekir. 

Adi şirkete, para, alacak, fikri mülkiyet hakları, taşınır – taşınmaz mallar ve kullanma ve faydalanma hakları, şahsi emek ve ticari itibar gibi birçok varlık sermaye olarak konulabilir.

Sonuç

Şirketler, ticari hayatta duyulan ihtiyaçlar doğrultusunda çeşitlenmiştir. Ortaklık şekilleri ve sayısı, sermaye olarak konulabilecek unsurlar, kuruluş amaçları, ortakların sorumluluğu gibi birçok noktada şirket türleri birbirinden farklılaşmaktadırlar. Bu bakımdan bir şirket kurulurken her şey göz önünde bulundurularak şirketin türüne karar verilmelidir.